ORTA VE DOĞU KARADENİZ LİMANLARINDAKİ TİCARİ FAALİYETLERİN KENT NÜFUSUNA ETKİSİ ( 1838-1900)

NEDİM İPEK

ÖZET

XIX. yüzyıl öncesi Anadolu kentleri, iç noktalarda ve nehir vadilerinde kümelenmişti. Liman kentleri azdı. Bu dönemde Karadeniz’in güneyinde Sinop ve Trabzon liman kentleri öne çıkmaktaydı. XIX. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Osmanlı’nın serbest ekonomiye geçmesi, Karadeniz’in ticarî fonksiyonunu arttırdı. Bu ise Karadeniz’deki liman kentlerinin ticaret hacmi ve iş kapasitesinin artması sonucunu doğurdu.  Ticarî potansiyel, saha ve nüfus açısından büyüyen Trabzon, Samsun, Ordu ve Giresun’da yeni iş alanları oluştu. Kırsal alanda geçim sıkıntısı çekenler aileleriyle birlikte veya yalnız olarak söz konusu liman kentlerine göç etmeye başladılar. Karadeniz liman kentlerindeki iş sahası kırsal alandan gelenlerin hepsini istihdam edecek kadar büyük ve geniş değildi. Sonuçta, iş bulamayanlar ve işsiz kalanlar ikinci bir göç serüvenine atılmak zorunda kaldı. Karadeniz liman kentlerinde işlerini kaybedenler daha ziyade kamunun altyapı işlerinde istihdam edilen Müslümanlardı. Karadeniz şehirlerini terk edenlerin bir kısmı köylerine dönerken, diğerleri mevsimlik işçi veya sürekli olarak çalışmak üzere Marmara bölgesine veya Kırım, Kafkaslar, Romanya, Bulgaristan ve Amerika gibi sınır ötesine göç ettiler.

Anahtar Kelimeler: Doğu Karadeniz, Trabzon, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun

ABSTRACT

The Anatolian cities before the 19^th century were gathered around the river valleys. There were few port cities. During this period, Sinop and Trabzon in the south of the Black Sea were important. Ottomans adoption of free market economy from the second half of the 19^th century on increased the commercial function of the Black Sea. This resulted in an increase in the commercial capacity of the port cities on the Black Sea shores. Trabzon, Samsun, Ordu and Giresun recorded a growth in terms of commercial potential, population and this created new employment opportunities. People with hard living conditions in the rural areas started to migrate to the port cities either alone or with their families. Employment opportunities in these port cities were not enough for those immigrants. As a result, they had to immigrate for the second time. Those who lost their jobs in these port cities were usually Muslim employees who were employed in the infrastructure works in the public sector. While some of those who left the Black Sea cities returned to their villages, others went to other regions and countries such as Crimea, Caucasia, Romania, Bulgaria and America as seasonal or permanent workers.

Key words: Port cities, Trabzon, Black Sea cities.