RİZE’DE, BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA RUS DONANMASININ FAALİYETLERİ VE GÖÇMENLERİN DURUMU (1915-1917) – THE ACTIVITIES OF THE RUSSIAN NAVY AND THE STATUS OF THE IMMIGRANTS IN RIZE DURING THE WORLD WAR (1915-1917)

ZEHRA ARSLAN-YELİZ USTA

ÖZ

1915’in başından itibaren Rize ve çevresinde, Rus donanmasına bağlı gemilerin faaliyetleri gözlenmiştir. Rus donanmasının bölgede görülmesi üzerine gözcülerden alınan istihbaratlar Trabzon vilayetine oradan da Dahiliye Nezareti’ne iletilmiştir. Özellikle 1915 yılının Şubat ayından itibaren Trabzon Valiliği’nce, Dahiliye Nezareti’ne telgrafların sıklığı dikkat çekicidir. Bununla birlikte asıl faaliyetler 1915’in Eylül ayından itibaren gerçekleşmiş ve Rus gemilerinin bombardımanları sonucunda Rize ve çevresinde, bina ve köprülerin yıkılması, kayıkların batırılması, ölümler başta olmak üzere ciddi zayiatlar meydana gelmiştir. 1916 yılında da faaliyetlerini sürdüren Ruslar, Mart ayı başında Rize’yi işgal etmişlerdir. Öte yandan savaş ve işgal, Rize bölgesinde göç ve göçmen sorununu ortaya çıkartmıştır. Osmanlı Devleti’nin seferberlik ilan edip, Rusya ile savaşa girmesi sonucunda başta Batum olmak üzere Rus topraklarında yerleşik olan Müslümanlardan, Rize’ye göçler olmuştur. Göçmenler, uğradıkları zararı tanzim için Lazistan Müfettişliği aracılığıyla Hükümete başvurmuşlardır. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında 1915-1917 yılları arasında Rize ve çevresinde Rus donanmasının faaliyetleri ile Rize’ye gelen göçmenlerin durumu incelenmiştir.

Anahtar Sözcükler: Rize, Rus bombardımanı, göçmen, göç

 ABSTRACT

At the beginning of 1915, the activities of the warships that belonged to the Russian Navy in Rize and thereabouts. With the emergence of the Russian Navy in the region, the intelligence received from the watchmen was sent to the Province of Trabzon and then to Ministry of Internal Affairs. The frequency of the telegrams sent by the Province of Trabzon to the Ministry of Internal Affairs was remarkable, especially from February, 1915 onwards. In addition to this, the essential activities were done from February, 1915, and, as a result of the Russian bombardments, serious damages, such as death, the fall of the bridges and buildings and the sinking of boats, occurred in Rize and the neighboring districts. Carrying out their operations in 1916, the Russians occupied Rize at the beginning of March. Moreover, the war and the occupation led to the emergence of the issue of immigration and immigrants in Rize. With the declaration of war to Russia by the Ottoman Empire, plenty of Muslims who had previously lived in the Russian territories, especially in Batumi, began to migrate to Rize. The immigrants who had to leave their real-estate and properties in Russia applied to the Ottoman Government via Lazistan Inspectorship in order to receive the compensation for their loss. This study, therefore, deals with the operations of the Russian Navy in Rize and the neighboring districts and the situations of the immigrants who moved to Rize between 1915 and 1917, in the light of documents within the Prime Ministry Ottoman Archive.

Keywords: Rize, Russian, Bombardment, Immigrants, Immigration