1895 TRABZON ERMENİ İSYANI VE İSYANCILARIN SOSYO-EKONOMİK, SİYASİ, KÜLTÜREL KÖKENLERİ – THE 1895 ARMENIAN REVOLT IN TRABZON AND ITS SOCIO-ECONOMIC, POLITICAL, CULTURAL ORIGINS

AHMET KARAÇAVUŞ

ÖZ

Ermeniler, XIX. yüzyılın sonlarına doğru uluslararası konjonktürün kendilerine vaat ettiğini düşündükleri fırsatlardan yararlanmak amacı ile Osmanlı devlet ve toplum sisteminde ayrılıp bağımsız Büyük Ermenistan kurma fikrine kapıldılar. Ancak bu hedefi gerçekleştirecek araçların çoğundan mahrumdular. Bu nedenle bütün umutlarını, büyük güçlerin, girdikleri yolda kendilerine vereceği siyasi ve diplomatik desteğe bağladılar. İlk hedefleri isyan çıkararak Avrupa kamuoyu ve diplomasisinin desteğini sağlamaktı. İşte bu nedenle 1895 yılında Osmanlı topraklarında Ermeni isyanları silsilesi baş gösterdi. Bu tarihte ortaya çıkan Ermeni başkaldırılarından biri de Trabzon’da gerçekleşmişti. Trabzon’daki olaylara katılanların sosyal, ekonomik, dinsel-mezhepsel ve kültürel altyapıları isyanın niteliğinin ortaya konması açısından oldukça önemlidir. Ayrıca bu kişilerin Ermeni hareketi içinde kurdukları irtibatlar, olayın çapını ortaya koyacak ipuçları sunmaktadır. Yine isyana katılan Ermenilerin yargılandıkları mahkemede alınan ifadelerinde sarf ettikleri sözler, Osmanlı Ermenilerinin içine girmiş bulundukları sosyal psikolojiyi anlamaya yarayacak önemli bilgileri içermektedir. Bu araştırmanın konusu, Ermenilerin 1895’de Trabzon’da çıkardıkları olayları ve isyana katılanları bahsedilen çerçevede ele alıp incelemektir.

Anahtar Sözcükler: Trabzon, Ermeni, 1895 İsyanı, Osmanlı Devleti,

ABSTRACT

Towards the end of the 19th century, Armenians intended to break away from the Ottoman Empire and establish an independent Greater Armenia in order to take advantage of opportunities promised by the international conjuncture. However, they had limited resources in order to achieve this aim. Therefore, they set their hopes on the political and diplomatic support that would be given them by the greater powers of the contemporary political scene in this process. Their first aim can be said to obtain the support of European public and diplomacy through starting a revolt. Thus, a range of Armenian revolts arose in the Ottoman Empire in 1895.  One of the revolts which emerged during this period took place in Trabzon. It is of prime importance to unfold the social, economic, religious-sectarian and cultural backgrounds of participants of the events which took place in Trabzon so as to comprehend the nature of the overall revolt. In addition, contacts made by rebellions within the Armenian movement, offer clues about the scope of the incident. Also, the statements of the Armenians, who were involved in the rebellion, during the trials include significant information which would avail for understanding the social psychology of Ottoman Armenians. This study aims to investigate the revolts of Armenians emerged in Trabzon in 1895 within the mentioned framework.

Keywords: Trabzon, Armenian, 1895 revolt, Ottoman State.