İSMAİL BEY GASPIRALI VE GÖÇ – İSMAİL GASPIRALI AND MIGRATION

NEDİM İPEK

 ÖZ

18. yüzyılın sonlarından itibaren meydana gelen savaşların sonunda Osmanlı göç sorunuyla karşı karşıya kalacaktır. 1774- 1920 yılları arasında Kırım’dan Osmanlı coğrafyasına 1783 ve 1860’da kitlesel boyut kazanan nüfus göçleri gerçekleşmiştir. Bu göçlerin en önemli sebebi Müslüman Türk toplumunun değerlerini yaşatamamasıdır. Rumeli ve Anadolu’ya yönelik nüfus göçleri Kırım’ın Türk nüfusunun yok olma mesabesine gelmesine sebebiyet vermektedir. Nitekim Kırım Hanlığı’nın nüfusu 3,5 milyon iken Rus istatistiklerine göre Tavrida adının verildiği Kırım eyaletinin nüfusu 664.592’ye kadar gerilemiştir. Türk nüfusu payı ise % 35,1’e  (190.000) düşmüştür. Söz konusu göçlerin devam etmesi halinde Kırım’da Türk varlığının yok olması ihtimali ortaya çıkmıştır. İsmail Gaspıralı söz konusu ihtimalin gerçekleşmemesi için Kırım’dan Türkiye’ye yönelik göçleri önlemeye çalışmıştır. Öte yandan Kırım topraklarına kitlesel boyutta Slav topluluklarının da yerleştirilmesini önlemeye çalışmaktaydı. İsmail Gaspıralı’ya göre bu göçler ve iskan faaliyetleri Kırım’da Türk varlığının sona ermesine sebebiyet vereceği gibi Osmanlı Devleti için de iktisadi açıdan çok fazla katkısı olmayacaktı. Bildiri metninde Gaspıralı’nın bu faaliyetleri ele alınıp değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: İsmail Bey Gaspıralı, Göç, Kırım, Rus Çarlığı, Müslüman Türk Toplumu

 ABSTRACT

The Ottoman Empire would face the problem of immigration as a result of the wars by the end of the 18th century. Between 1774 and 1920, population migration occurred from Crimea to the Ottoman geography and in 1783 and 1860 massive population migration occurred. The most important reason for these migrations is the fact that Turks could not keep the values of Muslim Turkish society alive.

Because of the population migrations to Rumeli and Anatolia, Turkish population in Crimea came to an end. While the population of the Crimean Khanate was 3,5 million, according to the Russian statistics, the population of the Crimea province called Tavrida decreased to 664.582. The number of Turkish population decreased to 35,1% (190.000). If the migrations had continued, Turkish entity in Crimea could have disappeared on the map.

İsmail Gaspıralı tried to prevent the migration from Crimea to Turkey in order to avoid the possibility of the disappearance of Turkish entity in Crimea. Besides, he was trying to prevent the massive habitation of Slavic communities to Crimea. According to İsmail Gaspıralı, these migrations and habitation activities would cause the disappearance of Turkish entity and would not contribute much to the Ottoman Empire economically. In this study, Gaspıralı’s actions are highlighted and discussed.

Keywords: İsmail Bey Gaspıralı, Migration, Crimea, Tsardom of Russia, Muslim Turkish society