SON LAZ İSYANI VE KARADENİZ DEREBEYLERİNİN ÇÖKÜŞÜ – THE LAST LAZ RISING AND THE DOWNFALL OF THE PONTIC DEREBEYS

Anthony Bryer

Çevirenler: Özgür Yılmaz-Ayşegül Kuş

Makalenin Orijinali: “The Last Laz Risings and the Downfall of the Pontic Derebeys, 1812–1840”

Bedi Kartlisa, XXVI (1969), s. 191–210. Bu makale Doğu Karadeniz derebeylerinin feodal otoritelerini açıkladıktan sonra derebeylerin 1812, 1826 ve 1832 yılında yapılan merkezi reformlar ile ortadan kaldırılmasını incelemektedir. Bölgedeki bu süreç özellikle ilgi çekicidir. Çünkü bazı yerel beyler Laz ve Acaralıydı ve Rusya’nın 1828-1829’da Kafkasya’yı ele geçirmesi ve Karadeniz’deki işgalleri Trabzon Eyaleti’ni oldukça hassas bir eyalete çevirmişti. Fakat Doğu Karadeniz halkı Osmanlı baskısından ve bir dizi kötü hasattan dolayı isyan etmişti. Bu ayaklanmalar Tuzcuoğlu’nun 1833’teki isyanı ve Trabzon üzerine yaptığı başarısızlıkla sonuçlanan kuşatma ile zirveye çıktı. Fakat bu isyanlar Osman Paşa (1829-1842) tarafından 1837’de etkili bir şekilde bastırıldı. Bu mücadele görünürde merkezi otorite ile yerel idareciler arasındaydı ve bazı açılardan bölgedeki derebey savaşlarının sonuncusu olarak kabul edilebilir. Bu mücadelede Babıâli’nin temsilcisi Osman Paşa, uzun zamandan beri Rizeli Tuzcuoğulları ile aralarında bir husumet olan Acara kökenli bir aileden geliyordu. Tuzcuoğulları asi olmasına rağmen zaman zaman Babıâli’de paşalardan daha iyi bağlantılara sahiptiler. Çalışmanın kaynakları İngiliz konsolosların yayınlanmamış raporları, basılmış seyahatnameler ve Rum ve Türk kaynaklarıdır.  (Metinde yer alan Pontos, Karadeniz; Greek de Rum olarak tercüme edilmiştir. ç.n.)