TRABZON İMÂRET-İ HATUNİYE VAKFI VE GELİRLERİ (1550-1650) – THE WAQF TRABZON İMÂRET-İ HATUNİYE AND ITS SOURCES OF INCOME

SEBAHİTTİN USTA

ÖZ

Trabzon’daki mevcut vakıflar içerisinde sahip olduğu gelirleriyle birlikte şehrin sosyal ve iktisadi hayatı içerisinde önemli bir yere sahip olan en büyük vakıf, İmâret-i Hatuniye Vakfı’dır. Trabzon’da bugün mevcut olan Gülbahar Hatun Camii ve türbesinden başka imâret, medrese, mekteb, darü’l-kurra, misafirhane, aşhane, fırın, kiler, mahzen ve ahırdan oluşan Hatuniye Külliyesi, Yavuz Sultan Selim’in annesi Gülbahar Hatun adına yaptırılmıştır. Hatuniye imâreti olarak bilinen bu külliyenin inşaatının 1514-1515’te tamamlandığı anlaşılmaktadır. Külliyenin adının geçtiği bilinen ilk belge Trabzon’a ait 1553 tarihli Tahrir Defteri’dir. Bu defterde “İmâret-i Hatuniye” adıyla mahalleye rastlanmakta ve aynı tarihteki “haric ez-defter” kaydından yeni kurulduğu anlaşılmaktadır. Mahallenin 1562 tarihli Trabzon Şeriye Sicili’nde “İmâret-i Amire” ve 1583 tarihli tahrirde “Cami-i İmâret-i Amire-i Hatuniye” adıyla zikredildiği görülmektedir. Mahallenin surun hemen dışında batı varoşlarında olduğu anlaşılmaktadır. Vakfın gelirlerini tarımsal sahaları oluşturan cibâyetler, bedesten, hamam, arazi, bahçe, zemin mukataaları, boyahane ve değirmenler teşkil etmektedir.

Anahtar Sözcükler: Trabzon, Vakıf, İmâret-i Hatuniye, Gelir, Cibâyet

ABSTRACT

Thanks to its sources of income, The Waqf İmâret-i Hatuniye is the largest waqf which has an important position for the social and financial life in the Trabzon. Gülbahar Hatun Mosque, still present in Trabzon, its tomb and Hatuniye Islamic-social complex which includes imaret, madrasa, school, dar’ul kurra, guest house, kitchen, storeroom, bakeshop, barn were built in the name of Gülbahar Hatun, the mother of Yavuz Sultan Selim. This islamic-social complex, İmâret-i Hatuniye, is considered to be constructed between the years of 1514-1515. It is known that the name of this complex was first seen in the Cadastral Record book of 1553. A neighborhood called as İmâret-i Hatuniye was recorded in this book and it was inferred from the recordings of “haric ez-defter” that it was newly built then. It is seen that this neighborhood was called as “İmâret-i Amire” in Trabzon court records of 1562 and “Cami-i İmâret-i Amire-i Hatuniye” in the Cadastral Record book of 1583. It is also understood that this neighborhood was located outside of the city walls, in the western outskirts of the city. Among the sources of this waqf’s income were collections of agricultural fields, covered bazaar, public bath, dyehouse, mills, and muqata’ah for estate, yard and ground.

Keywords: Trabzon, Income of Vaqf, İmâret-i Hatuniye, , Cibâyet