TRABZON’DA PARA VAKIFLARI (1550-1650) – THE MONEY FOUNDATIONS IN TRABZON (1550-1650)

SEBAHİTTİN USTA

ÖZ

Fıkıh kitaplarında daha çok hukuki bir mesele olarak değerlendirilen para vakıfları, Osmanlı Devleti’nde uygulamada önem kazanması ve yaygınlaşmasıyla toplumsal hayatın önemli bir parçası haline gelmiştir. Para vakıflarının Osmanlı uleması ve şeyhülislâmları arasında uzun süre münakaşa konusu olması, vakıf paraların işletilme yollarından birisi olan “mu‘amele-i şer‘iye” usûlünün İslâm dininin yasakladığı “faiz” konusuyla yakından ilgili olması ve benzeri sebeplerden dolayı, vakıf hukukunun en önemli konularından birisi olmuştur. Nakit paranın vakfedilmesi ve çeşitli yollarla işletilmesi şeklinde ortaya çıkan para vakıfları önemli bir ihtiyacı karşıladığı için Osmanlı toplumunda oldukça yaygınlaşmıştır. Mevcut bilgiler ışığında 16. yüzyılda Trabzon’da da yaygınlaştığı düşünülen para vakıfları, ihtiyaç sahibi kişilerin nakit para ihtiyacını karşıladığı gibi dinî, bayındırlık, sosyal ve kültürel müesseselerin kurulmasında ve varlıklarını devam ettirmesinde önemli bir fonksiyon icra etmiştir.

Anahtar Sözcükler: Osmanlı Devleti, Trabzon, Vakıf, Para, Mu‘amele-i Şer‘iye

 ABSTRACT

Monetary foundations, mostly referred to as a legal issue, became a very important part of the social life in the Ottoman State with its widespread use and with the way they functioned in the Ottoman society. The reason why these foundations raised heated discussions among the Ottman intellectual (ulemas) and religious circles (shaykh al-islams) is that interest as a financial intereaction was religiously forbidden in Islamic territories. Thus, this issue became one of the most important topics foundation law. Monetary foundations were common in the Ottoman society because they used to meet a very urgent economic need by donating and managing cash money. This study deals with monetary foundations established and run in the 16 th century in terms of their contribution to religious, economic, social, cultural and public life.

Keywords: Ottoman State, Trabzon, Foundation, Monetary, Management of Islamic Taxes (Mu‘amele-i Şer‘iye)