KAFKASYA’DA RUS İDARİ YAPILARI (1785-1845) / THE RUSSIAN ADMINISTRATIVE STRUCTURES IN THE CAUCASUS (1785-1845)

ÖZ

16. yüzyılda Kafkasya’ya nüfuz eden Rus Devleti’nin bölgedeki ilk idari yapıları 18. yüzyıldan itibaren burada inşa edilen kaleler ile ortaya çıktı. Bu kaleler, Rus Kazakları ile Rusya’ya bağlılık bildiren halkların yönetimini üstlendi. Rusya’nın, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kuzey Kafkasya’daki hâkimiyetini hukuki boyuta taşıması ve 1783’te Gürcistan’ın himayesini üstlenerek Güney Kafkasya’ya nüfuz etmesi Kuzey Kafkasya’da imparatorluk taşra idaresinin kurulmasını zaruri hale getirdi. Böylece, ülke genelinde uygulamaya konulan II. Yekaterina’nın guberniya reformu kapsamında, Kuzey Kafkasya, Rus idare sistemine dâhil edildi. Fakat bölgede kurulan idari yapı kalıcı olmadı. İlk önce taşra teşkilatına dair imparatorluk genelinde yapılan yeni düzenleme, ardından da Rusya’nın sınırlarını Güney Kafkasya’ya genişletmesine bağlı olarak Kafkasya’daki Rus idaresinde değişikliklere gidildi. 1845 yılına kadar Kafkasya’da uygulanan idari yapılar, bazı istisnalar dışında genel itibarıyla yerel şartlar göz ardı edilerek imparatorluk taşra idaresinin bölgede tatbiki şeklinde kendini gösterdi. 1785-1845 yılları arasında Kafkasya’daki Rus idari yapılarının ele alındığı bu çalışmada Rusça arşiv belgeleri başta olmak üzere birinci el kaynaklar ve tetkik eserlerden faydalanılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Rusya, Kafkasya, Rus Taşra İdaresi, Namestnik, Guberniya

THE RUSSIAN ADMINISTRATIVE STRUCTURES IN THE CAUCASUS (1785-1845)

ABSTRACT

The first administrative headquarters used by the Russian State, which permeated the Caucasus in the 16th century, appeared with the emergence of castles built here after the 18th century. These castles undertook the administration of the Russian Cossacks and the Russian peoples who declared their loyalty. Russia’s legalization of the Northern Caucasus with the Treaty of Küçük Kaynarca in 1774 and its penetration of the South Caucasus through to take over the protection of Georgia in 1783 made it necessary to establish an imperial provincial administration in the North Caucasus. Thus, the North Caucasus was included in the Russian administration system within the framework of Yekaterina II’s nationwide implementation of guberniya reform. However, the administrative headquarter established in the region was not permanent. Changes were made to the Russian administration in the Caucasus due to the new empire-wide regulations of the provincial organization and Russia’s expansion of its borders to the South Caucasus. The administrative centrals in the Caucasus until 1845 were mere reflection of the imperial provincial administration in the region despite certain local factors. This study, using first-hand sources, mainly Russian archive documents and various surveys, examined the Russian administrative headquarters erected in the Caucasus between 1785-1845.

Keywords: Russia, Caucasus, Russian Provincial Administration, Namestnik, Guberniya