ERZURUM KONGRESİ’NDEN BİR SİMA: TİREBOLULU YUSUF ZİYA [ŞİŞMAN] BEY

ÖZ

Erzurum Kongresi, Türk Milli Mücadelesi’nin ilk ve en önemli kongrelerinden biridir. Kongre; Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu’nun kimi bölgelerinin işgale uğraması, kimi bölgelerinin ise Ermenistan ve Pontus devleti kurma planlarının parçası haline gelmesi üzerine bu bölgelerde yaşayan Müslüman Türk halkının, bu girişimlere karşı çıkmak üzere kurdukları cemiyetlerin girişimiyle gerçekleşmiştir. Merkezi Trabzon’da olan Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti ile merkezi İstanbul’da bulunan Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum şubesinin ortak girişimleriyle 23 Temmuz 1919’da toplanan Erzurum Kongresi’ne, her iki cemiyetin örgütlendiği vilayet ve kaza merkezlerinden seçilen delegeler katılmışlardır. Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlık yaptığı bu kongrede, bölgesel kurtuluş mücadelesi yerine ulusal kurtuluş mücadelesi kararı alınmıştır.

Bu kongreye Trabzon Vilayeti’ne bağlı Tirebolu kazasından delege olarak seçilen Yusuf Ziya (Şişman) Bey, Giresun delegeleri İbrahim Hamdi ve Ali Naci (Duyduk) Bey’le birlikte kongrede muhalif kanatta yeralarak Kongre Beyannamesi’ni imzalamamıştır. Bu makalede Yusuf Ziya Bey’in aile şeceresi, hayatı, Erzurum Kongresi’ne delege seçilmesi ve kongredeki tutumu ile 1925 yılında yayımladığı Hakikat gazetesi ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Erzurum Kongresi,, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Vilayât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Giresun, Tirebolu.

A PORTRAIT FROM THE ERZURUM CONGRESS:

YUSUF ZİYA [ŞİŞMAN] BEY OF TİREBOLU

ABSTRACT

Erzurum Congress is one of the first and most important congresses of the Turkish National Struggle. Upon the Armistice of Mudros, some regions of Anatolia were invaded, and some regions were claimed by the so-called Armenia and Pontus states. The congress held by the Muslim Turkish people living in these regions to oppose these initiatives. The Erzurum Congress was convened on 23 July 1919 with the joint ventures of the participants from Trabzon (Muhafaza-ı Hukuk-ı Milliye Cemiyeti) and Erzurum (Vilayât-ı Şarkiye Müdafaa-ı Hukuk-ı Milliye Cemiyeti). The former society’s headquarters was in Trabzon, and the latter’s was in Istanbul. The delegates were elected from the provinces and district centres. The congress chaired by Mustafa Kemal Pasha declared an independence struggle on a national scale rather than local resistances. However, three delegates supported the opposition side and did not sign the Congress Declaration. They were Yusuf Ziya (Şişman), an elected delegate from the Tirebolu district of Trabzon Province, and Giresun delegates İbrahim Hamdi and Ali Naci (Duyduk) Bey. This article reviews Yusuf Ziya Bey’s family history, examining his election as a delegate to the Erzurum Congress, and discusses his reaction to the Declaration during the congress under the light of the newspaper Hakikat, which he published in 1925.

Keywords: Erzurum Congress, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Vilayât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Giresun, Tirebolu.