II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ’NDE SAMSUN’DA İLK TELEFON HATLARI VE KULLANIMI

ÖZ

Modern araçlardan olan telefon, 19. yüzyılda icat edildi. Telefondan önce haberleşmek için posta ve telgraf kullanılmaya başlanmıştı. Bu vasıtaların devletlerin merkeziyetçi politikasına hizmet ettiği ve geliştirildiği görülmektedir. Yine 19. yüzyılda denizler üzerindeki ticaretin artışı, liman şehirlerinin gelişimini beraberinde getirdi. Bu olumlu şartlar, şehirlerin modernleşmesinde dönüm noktası oldu. Söz konusu şehirlerden biri  olan Samsun, 19. yüzyıldan itibaren hızla gelişme gösterdi. Gelişen şehirlerde modern vasıtalar da kullanılmaya başlandı. Bunlardan biri olan telefonun kullanımı, Osmanlı yönetimince yasaklandı. 20. yüzyılın başında telefonun meskenler içinde kullanılmasına izin verildi. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra da bu konudaki yasak kaldırıldı. İletişim konusunda büyük bir buluş olan telefon, Samsun’a 1907 yılında tüccarlar tarafından getirtildi. Bu çalışmada Samsun’a telefonun getirilmesi, ilk kullanım yerleri ve II. Meşrutiyet sürecindeki gelişimi ele alındı. Telefonun şehre gelişi, ilk kullanımının ortaya çıkarılması ve modernleşme alanındaki dönüşüm sürecine etkisinin tespitiyle Samsun haberleşme altyapısının telefon konusunda eksik kalan kısmının tamamlanması hedeflendi. Osmanlı Arşivi’ndeki Samsun’la ilgili arşiv belgelerinden yararlanıldı ve bu belgeler analiz edildi. Telefonun ilk kimler tarafından getirtildiği, nerelerde kullanıldığı, devletin bu konudaki karar ve uygulamalarının ne olduğu, yerel makamların teşebbüsleri ve bunların nasıl sonuç verdiği, hatların ne şartlarda yapılmaya çalışıldığı ve telefonların yakın gelecekteki stratejik faydalarının neler olabileceği sorularına cevap arandı. Sonuçta Samsun’da resmî ve sivil kullanım için hatların kurulmuş olduğu, sürecin zorluklar içinde geçtiği ve bu hatların Cumhuriyet’e miras kaldığı tespit edildi.

Anahtar Sözcükler: Haberleşme, Posta, İletişim, Telefon, Canik, Samsun.

THE FIRST TELEPHONE LINES AND THEIR USAGE IN SAMSUN

SAMSUN DURING THE SECOND CONSTITUTIONAL PERIOD

ABSTRACT                 

The telephone, one of the modern gadgets, was invented in the 19th century. There were postal systems and telegraph centres for communication before the telephone was introduced. It is seen that the centralist states developed these tools. In the 19th century, the increase in trade on the seas brought the development of the port cities, which signs a driving force behind urban modernization. Being one of these cities, Samsun developed rapidly during the century. Modern vehicles appeared in these developing cities. However, the use of the telephone was banned by the Ottoman administration at the time. Only in the early 20th century, was it permitted but restricted to residential use. After the declaration of the Constitutional Monarchy II, the government removed the ban on this issue. The telephone eventually was brought to Samsun in 1907 by the merchants. This study discusses its development during the second constitutional period regarding the Samsun case. The study deals with Samsun’s communication infrastructure in terms of the telephone, examining the history of the phone in Samsun. The study reviews the arrival of the telephone in the city and how and where it was installed as a means of communication.  The study also aims to determine its effect on the transformation process regarding modernization. The study used the Ottoman Archive documents about Samsun to investigate who brought the telephone first, where it was used, what the policies and practices of the central state and local investments of the authorities were. The study examines how they worked, under what conditions the lines were made, and what strategic goals were sought for the near future. The study concludes that the telephone lines were established for official and civil use in Samsun, the project was fulfilled despite difficulties, and these lines were inherited by the modern Republic.

Keywords: Communication, Post, Telephone, Canik, Samsun.