KADİM TRABZON ÜZERİNE YENİ ARKEOLOJİK GÖZLEMLER: “HADRIAN LİMANI”

ÖZ

19. Finlay, “Michael Panaretos’un kronikleri Profesör Fallmerayer tarafından bulunmadan önce Trabzon’un tarihi hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmiyordu” diye yazar. Bu kroniklerin ortaya çıkması ile bir yandan 1204 yılında kurulan Komnenos Devleti’nin tarihi aydınlanmaya başlarken, diğer yandan tüm bölgenin tarihine karşı olan ilgi giderek büyümüştür. Böylece, 19. yüzyıl boyunca eski kaynaklarda geçen Trabzon ve çevresiyle ilgili tüm bilgiler bir araya getirilmeye başlanmıştır. Bu çabaların sonucunda artık Trabzon’un bir “Hellen kolonisi” olarak MÖ 1. binyılda tarih sahnesinde yerini aldığı yargısı ortaya çıkmıştır. Günümüzde artık Trabzon tarihiyle ile ilgili “neredeyse hiçbir şey bilinmiyor” demesek de, kent tarihiyle ilgili bilmediğimiz daha çok şey olduğu açıktır. Bu yazının ana konusunu her ne kadar 2018 yılında kent merkezinde yapılan arkeolojik yüzey araştırması sırasında biraz da tesadüfen inceleme fırsatı bulduğumuz ve “Hadrian Limanı” diye anılan yer oluşturmaktaysa da, bunu fırsat bilerek Ksenophon’dan itibaren Trabzon tarihiyle ilgili söylenip yazılanların çoğu bir kez daha elden geçirilmiştir. Bu sayede Karadeniz’in güneydoğu kıyısındaki bu ünlü kent ve eski limanı ile ilgili dimağlardaki bilgiler masaya yatırılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Karadeniz, Trabzon, Anabasis, Ksenophon, “Hadrian Limanı”, Demir Çağı, Roma Dönemi

NEW ARCHEOLOGICAL OBSERVATIONS ON ANCIENT TRABZON: “HADRIAN PORT”

ABSTRACT

1. Finlay wrote that “the history of Trebizond was almost unknown, until Professor Fallmerayer discovered the Chronicle of Michael Panaretos”. After the discovery of these chronicles, while the history of the Kingdom of Komnenos, which was established in 1204, began to be enlightened, also the interest in the history of the entire region was increasing. Thus, all the information about Trabzon and its surroundings, which were mentioned in ancient sources throughout the 19th century, began to be brought together. As a result of these efforts, a judgment has emerged that Trabzon took its place in the history scene in the 1st millennium BC as a “Greek colony”.Now, although we do not say that “the history of the town is still almost unknown”, it is clear that there are quiet many unknown things about this subject. Although the main subject of this paper is so called “Hadrian Port”which we got the opportunity to examine fortuitously during the archaeological survey conducted in the city centre in 2018, taking this opportunity, most of the things that have been said and written about the history of Trabzon since Xenophon have been studied once again. In this way, information about this famous city and its historical port on the southeastern coast of the Black Sea has been put on the table.

Keywords: Black Sea, Trabzon, Anabasis, Xenophon, “Hadrian Port”, Iron Age, Roman Age.