NÜFUS DEFTERLERİNE GÖRE 19. YÜZYILIN ORTALARINDA ŞEBİNKARAHİSAR’IN (KARAHİSAR-I ŞARKÎ) NÜFUS YAPISI – THE POPULATION STRUCTURE OF ŞEBİNKARAHİSAR (KARAHİSAR-I ŞARKÎ) IN THE MID 19TH CENTURY ACCORDING TO THE POPULATION REGISTERS

İSMAİL KIVRIM

 ÖZ

Nüfus sayımları, bir toplumu meydana getiren fertlerin sayı, cinsiyet, yaş, meslek, dil, din ve öğrenim durumlarını ortaya koyar. Bu nedenle, toplumların sosyolojik, ekonomik ve tarihî yönlerini araştırmak, sosyal tarihlerini yazmak için çalışma yapacak olanlar açısından oldukça önemlidir. Osmanlı Devleti’nde modern anlamda ilk nüfus sayımı II. Mahmud döneminde yapılmıştır. Bu sayımda, ülkedeki askerliğe elverişli müslüman erkek sayısı tespit edilirken, Yeniçeri Ocağı’nın yerine kurulan yeni ordunun da ihtiyacının karşılanması için gayrimüslimlerin verdikleri cizye grupları tespit edilmiştir. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivinde 1060 ve 1064 numarada kayıtlı Nüfus defterlerinden faydalanılarak 1835-1844 yılları arasında Karahisâr-ı Şarkî Kazası’nın merkez mahallelerinde yaşayan müslim ve gayrimüslimlerin; yaş gruplarını ve doğum-ölüm oranlarını ayrıca gayrimüslimlerin verdikleri cizye grupları tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Karahisâr-ı Şarkî, nüfus, cizye, müslim, gayrimüslim.

 ABSTRACT

A population census presents substantive data about the individuals in terms of gender, age, occupation, language, religion and education. Therefore, a population census occupies an important position in studying the sociological, economic and historical aspects of a society and making their social history. The first population census in Ottoman Empire, in a modern sense, was conducted during the reign of II Mahmud.  This census, on the one hand, ascertained the number of male Muslims to be considered for military service and; on the other hand, it was used to identify the groups of jizya, a tax collected from the non-Muslims, in order to afford the needs of the new army which had replaced the Guild of Janissaries. In this study, the age groups and the rates of birth and death of Muslims and non-Muslims, and the jizya groups of non-Muslims, who lived in the central districts of Karahisar-ı Şârkî between 1835 and 1844, are examined with regard to the population registry numbered 1060 and 1064 in the Prime Ministry Ottoman Archive.

Keywords: Karahisâr-ı Şarkî, population, jizya, Muslim, non-Muslim